Stel je een samenleving voor waarin de arbeider voorspoed kent, waarin vrijheid en welvaart hand in hand gaan en waarin persoonlijke verantwoordelijkheid wordt beloond. Voor velen aan de rechterkant van het politieke spectrum zou dat het einddoel zijn: een samenleving waarin overheidsbemoeienis kan afnemen. Maar juist op dat punt lijkt politiek links nooit tevreden. Wanneer de oorspronkelijke strijd tegen armoede en ongelijkheid is gewonnen, verschuift de focus haast automatisch naar nieuwe problemen, zoals het klimaat.
Zelfs als ook het klimaatvraagstuk op een dag wordt opgelost -schone energie voor iedereen, een stabiel ecosysteem- dan nog blijft politiek links zoeken naar nieuwe kwesties om te agenderen. Grenzen worden steeds verder verlegd: van lokale sociale kwesties naar wereldwijde klimaatdoelen, en als dat niet meer voldoende is, misschien wel naar ‘inclusiviteit’ in ons zonnestelsel of daarbuiten. Er moet immers altijd iets zijn waarvoor gestreden moet worden, zelfs als de directe noodzaak ontbreekt.
Vanuit rechts perspectief lijkt het alsof politiek links een bijna existentiële behoefte heeft aan onrust en correctie. In plaats van tevreden te zijn met wat bereikt is, lijkt het een doel op zich om steeds nieuwe problemen te formuleren. Niet zelden leidt dat tot een eindeloze groei van regelgeving, instanties en internationale verdragen, die de individuele vrijheid eerder beperken dan bevorderen.
Kortom, waar rechts zou zeggen: “De klus is geklaard, laat de mensen vrij,” ziet links vooral nieuwe taken opdoemen. Zelfs in een wereld die functioneert, blijft de roep om verandering klinken, niet altijd omdat het nodig is, maar omdat verandering op zichzelf het nieuwe doel is geworden.
Ik deed in 1980 eindexamen VWO. Een van de examenopdrachten Nederlands was het maken van een samenvatting. Het ging toen over het (in mijn ogen waanidee) van de maakbaarheid van de samenleving.
Inmiddels zijn we 45 jaar verder. En links heeft nog niets geleerd.